W przypadku wkroczenia przez osobę nieuprawnioną w sferę cudzej własności, kodeks cywilny przewiduje dwa podstawowe środki jej ochrony: roszczenia windykacyjne i roszczenia negatoryjne. Roszczenia te są skuteczne wobec każdego, kto naruszy własność, chyba że naruszającemu przysługuje uprawnienie do władania rzeczą, skuteczne względem właściciela. Bez tych roszczeń wykonywanie prawa własności byłoby praktycznie niemożliwe.
Roszczenia Windykacyjne
Roszczenie windykacyjne dotyczy sytuacji, w której właściciel utracił posiadanie rzeczy. Przedmiotowe roszczenie zmierza do odzyskania rzeczy od osoby bezprawnie władającej tą rzeczą. Przesłankami tego roszczenia są:
– Utrata władztwa przez właściciela,
– Władanie rzeczą przez nieuprawnionego.
Roszczenie windykacyjne przysługuje jedynie aktualnemu właścicielowi rzeczy, przeciwko osobie, która faktycznie włada rzeczą właściciela. Właściciel może wykorzystać wszystkie dopuszczalne prawem środki dowodowe celem wykazania swojego tytułu własności. Może być ono również stosowane w stosunkach między współwłaścicielami, co potwierdza orzecznictwo.
Przedmiotem roszczenia windykacyjnego mogą być tylko rzeczy indywidualnie oznaczone, a także ich części lub zbiór takich rzeczy. Natomiast prawa wchodzące w skład przedsiębiorstwa czy gospodarstwa rolnego nie mogą być przedmiotem tego roszczenia.
Roszczenia Negatoryjne
Roszczenie negatoryjne dotyczy sytuacji, w której prawo własności jest naruszane w inny sposób niż przez pozbawienie władztwa. Ma ono na celu przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie dalszych naruszeń. Roszczenie to przysługuje m.in. gdy właściciel nieruchomości sąsiedniej dopuszcza się immisji przekraczającej granice przeciętnej miary.
Roszczenie negatoryjne może być skierowane przeciwko:
– Osobie bezpośrednio dokonującej naruszenia,
– Osobie, która zleciła naruszenie cudzej własności,
– Osobie, która akceptuje takie naruszenia, mogąc im zapobiec,
– Osobie, na której rzecz i w której interesie dokonano naruszenia.
Przebieg Postępowań
Przebieg postępowań zainicjowanych roszczeniami windykacyjnymi i negatoryjnymi można łatwo prześledzić za pomocą interaktywnych schematów. W przypadku roszczenia windykacyjnego procedura obejmuje postępowanie z powództwa właściciela o wydanie oznaczonej rzeczy (art. 222 § 1 k.c.). Natomiast roszczenie negatoryjne odnosi się do postępowania z powództwa właściciela nieruchomości o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności (art. 222 § 2 k.c.). Schematy te pomagają w zrozumieniu i przygotowaniu do postępowania, czyniąc cały proces bardziej przejrzystym i zrozumiałym.
