W przypadku działania z należytą starannością nie powinno być problemu z udowodnieniem, iż koronawirusa nie dało się przewidzieć. Natomiast zmiana sposobu wykonania i zakres świadczenia bardzo dobrze obrazuje przykład realizacji usługi szkoleniowej poprzez np. możliwość prowadzenia szkolenia przez osoby realizujące szkolenie w sposób zdalny. Oczywiście może to również prowadzić do zwiększenia wynagrodzenia Wykonawcy poprzez np. wyposażenie w niezbędny sprzęt uczestników takiego szkolenia.
Powyższe przesłanki można stosować w przypadku gdy umowa pozbawiona jest odpowiednich korzystniejszych zapisów dotyczących możliwości zmian ze względu na działanie siły wyższej niż wskazanych powyżej.
Otóż zmiana sposobu świadczenia może mieć miejsce np. w przypadku realizacji usługi szkoleniowej poprzez np. możliwość prowadzenia szkolenia przez osoby realizujące szkolenie w sposób zdalny. Oczywiście może to również prowadzić do zwiększenia wynagrodzenia Wykonawcy poprzez np. wyposażenie w niezbędny sprzęt uczestników takiego szkolenia. O ile stosowne zapisy w umowie przewidują działanie siły wyższej i możliwości dokonania zmian w oparciu o nią, to zawarcie aneksu jest tylko formalnością.
Ust. 6 omawianego przepisu przewiduje możliwość nienaliczania kar umownych lub też całkowite odstąpienie od ich wymierzania o ile Wykonawca przedstawi dowody wpływ związane z wystąpieniem COVID-19 na należyte wykonanie umowy oraz wpływ okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19, na zasadność ustalenia i dochodzenia tych kar lub odszkodowań, lub ich wysokość. Zgodnie z kodeksem cywilnym w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Jeśli strony nie postanowiły inaczej, żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne.
Zapisy kodeksu cywilnego dotyczące zobowiązania przez dłużnika do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, nie będą miały tutaj zastosowania.
Z kolei jedyną możliwością na rozwiązanie umowy (abstrahując od przesłanek wskazanych w ustawie Pzp, które w omawianej sytuacji nie będą miały zastosowania) jest klauzula rebus sic stantibus tj. jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym. Sąd Apelacyjny w Warszawie w Wyroku z dnia z dnia 6 czerwca 2018 r. sygn. I ACa 190/17 „Podstawową przesłanką dającą podstawę do ingerencji organu orzekającego w konkretny stosunek zobowiązaniowy jest zaistnienie nadzwyczajnej zmiany stosunków, za które doktryna uznaje między innymi przekształcenie stosunków społecznych, gospodarczych, którego skutki w wyjątkowy sposób wpływają na rzeczywistość” Pandemia niestety zalicza się do zaistniałej nadzwyczajnej zmiany stosunków.
Odstąpienia od umowy w czasie koronawirusa jest bardzo częstym zjawiskiem stosowanym przez Zamawiających ponieważ zgodnie z ustawą Pzp tylko im przysługuje takie prawo. Otóż w razie zaistnienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, lub dalsze wykonywanie umowy może zagrozić istotnemu interesowi bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwu publicznemu, zamawiający może odstąpić od umowy w terminie 30 dni od dnia powzięcia wiadomości o tych okolicznościach.
To, że ustawa Pzp lub nawet zawarta umowa w ramach zamówień publicznych nie przewiduje możliwości odstąpienia przez Wykonawców nie znaczy, że Kodeks cywilny takich możliwości nie przewiduje. Oczywiście przewiduje, ale muszą ziścić się przesłanki zawarte w/w kodeksie.
Kończąc tekst, pragnę zaznaczyć iż bardzo ważnym aspektem dla Zamawiających jest zwolnienie ich z odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 15s który stanowi, iż nie będzie naruszeniem dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 17 ust. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1440, 1495, 2020 i 2473 oraz z 2020 r. poz. 284):
1) nieustalenie lub niedochodzenie od strony umowy, o której mowa w art. 15r ust. 1, należności powstałych w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy w sprawie zamówienia publicznego na skutek okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19, o których mowa w art. 15r ust. 1;
2) zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego zgodnie z art. 15r ust. 4 omawianej specustawy.
Opinie zawarte w artykule są subiektywną opinią autora i nie mogą stanowić wykładni prawa.
Jeżeli macie Państwo pytania lub wątpliwości proszę pisać na e-mail: m.tywoniuk@tywoniuk.com.pl w miarę możliwości będziemy starać się odpowiadać na pytania a problemy najczęściej pojawiające się będziemy publikować na stronie fundacji by umożliwić szerszy dostęp do nich.
